Ashwagandha Nedir, Ne İşe Yarar?
Son dönemin popüler ürünü Ashwagandha nedir, ne işe yarar? Faydaları hakkındaki iddialar ne kadar doğru?
Dünya sosyal medyasında son dönemlerin trendlerinden Ashwagandha nedir? Söylendiği gibi müthiş faydaları var mı? İçeriğimizde bunların cevabını bulacaksınız.
Sosyal medyada okuduğunuz veya duyduğunuz her şeyin, özellikle de sağlık trendleri söz konusu olduğunda doğru olmadığını unutmamak önemlidir. Sosyal platformlarda son zamanlardaki sağlık trendlerinden biri de ashwagandha.
Kullanıcılar büyük bir stres giderme, özgüven ve libido artışı bildiriyor. Peki bu iddialar doğru mu? Ashwagandha nedir, kullanmanın potansiyel riskleri var mı?
Stresin kişinin genel sağlığı üzerinde derin bir etkiye sahip olabileceği gerçeğini inkar etmek mümkün değil.
2023 raporlarına göre dünya genelinde çalışanların yaklaşık %44’ü çok fazla stres yaşadıklarını söylüyor.
Önceki araştırmalar, devam eden stresin yüksek tansiyona ve kardiyovasküler olaylarda artışa yol açabileceğini gösteriyor.
Ayrıca bağışıklık sistemini olumsuz yönde etkileyebilir, metabolik sağlığı etkileyebilir ve uyku kalitesini bozabilir.
Stres vücudumuza bu kadar zarar verebileceğinden, insanların neden onu hafifletmek için farklı yollar aradığına şaşmamak gerek.
Sosyal medya platformlarındaki birçok kişinin kullandığı ve teşvik ettiği yöntemlerden biri, ashwagandha bitkisinin takviyelerini almaktır.
Sosyal Medya Trendi Ashwagandha Nedir?
“Göz kamaştıran haplar” olarak adlandırılan #ashwagandha hashtag’ini kullanan fenomenler, testosteron artışı, libido artışı, beyin fonksiyonlarında iyileşme ve ayrılık gibi mutsuz olaylarla daha iyi başa çıkabilecek kadar mutlu, kendinden emin ve stressiz hissetme gibi faydalar bildiriyor.
Bu iddialar doğru olabilir mi yoksa yanıltıcı mı? Ashwagandha almanın insanların bilmesi gereken potansiyel riskleri var mı?
Peki insanların takviye almadan stresi azaltmanın başka yolları var mı?
Medical News Today, bu soruların yanıtlarını almak ve sosyal medyadaki ashwagandha iddialarının ardındaki gerçeği öğrenmek için yedi tıp uzmanıyla konuştu.
Ashwagandha nedir?
Türkçede morsalkım olarak bilinen Ashwagandha (Withania somnifera), Hindistan, Afrika ve Güneydoğu Asya’nın bazı bölgelerine özgü küçük, yaprak dökmeyen bir çalıdır.
Aynı zamanda “kış kirazı” ve “Hint ginsengi” isimleriyle de bilinir.
Ashwagandha, bitkinin kökünün kokusunu ifade eden “at kokusu” anlamına gelen Sanskritçe bir kelimedir. Çalı kökü tedavi amaçlı uygulamalarda kullanılan ana kısımdır.
Withania somnifera geleneksel tıpta 3000 yıldan fazla bir süredir tıbbi bir bitki olarak kullanılmaktadır.
Ashwagandha neden sosyal medyada bu kadar popüler?
Ashwagandha’nın şu anda sosyal sitelerde bu kadar popüler olmasının ana nedenlerinden biri, sözde stres giderici faydalarıdır.
Hackensack Meridian Tıp Fakültesi’nde tıp profesörü olan Dr. David C. Leopold’a göre, ashwagandha’nın withanolides adı verilen maddeler içerdiğine inanılıyor.
“[Ashwagandha] bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri ve stres zamanlarında zihinsel ve fiziksel durumları desteklemesi nedeniyle sıklıkla ‘adaptojenler’ olarak adlandırılan doğal ilaç sınıfının bir parçasıdır” diye açıkladı. “Stresin azaltılmasının bir sonucu olarak, ashwagandha yorgunluğun ve strese bağlı diğer durumların azaltılmasına yardımcı olabilir.”
Bazı sosyal medya kullanıcıları ayrıca spor salonunda kaslarını geliştirmek ve fiziksel dayanıklılıklarını artırmak isteyen herkes için ashwagandha’nın bir zorunluluk olduğunu bildiriyor.
Ashwagandha takviyelerinin çevrimiçi olarak veya çoğu ilaç veya büyük perakende mağazalarında kolayca bulunabilmesi nedeniyle erişilebilirlik de bir faktördür.
Ashwagandha beyni nasıl etkiler?
Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde nöroloji profesörü ve şu anda ashwagandha üzerinde çalışan Ulusal Sağlık Enstitüleri tarafından finanse edilen Botanik Diyet Takviyeleri Araştırma Merkezi (BENFRA) direktörü Dr. Amala Soumyanath,bu bitkinin nörolojik etkilerinin insanları içeren klinik çalışmalardan ziyade laboratuvar çalışmalarından geldiğini söylüyor.
“Bu laboratuvar çalışmaları, ashwagandha özlerinin, serotonin ve gama amino bütirik asit (GABA) içerenler de dahil olmak üzere nörotransmiter yolları üzerinde etkili olabileceğini ve ayrıca hipotalamik-hipofiz-adrenal (HPA) ekseni ve sempatik-adrenal-medüller gibi sistemleri de etkileyebileceğini gösteriyor.”
Dr. Leopold ayrıca ashwagandha’nın potansiyel stres azaltıcı etkileri nedeniyle muhtemelen kortizol düzeylerini azalttığını söylüyor:
“Kortizol, stres tepkimizin temel itici gücüdür. Ashwagandha, kortizol seviyelerini azaltarak vücudun rahatlama durumuna geri dönmesine yardımcı olabilir; parasempatik (dinlenme, sindirme, onarma ve yönlendirme) sinir sistemi aktivitesinin artması ve sempatik (savaş ya da kaç) sinir sistemi aktivitesinin azalması dahil.”
Ashwagandha Alzheimer Hastalığına Yardımcı mı?
Ashwagandha, Alzheimer hastalığı için potansiyel bir tedavi olarak bile araştırılıyor.
Michigan Eyalet Üniversitesi Bahçe Bitkileri Bölümü’nde profesör olan Dr. Muraleedharan G. Nair, bitkinin meyve tohumlarında bulunan “withanamidler” adı verilen bileşiklerin geliştirilmesi yoluyla 2014 yılında yapılan bir çalışmada bitkinin olası nöroprotektif etkilerini ilk kez bildirdi.
Nair, “Withanamitler, Alzheimer hastalığına neden olan beta-amiloid proteinini nötralize etme yeteneğine sahip güçlü antioksidanlardır” diye açıkladı.
“Genel olarak beta-amiloid, beyindeki sinir hücrelerinin nöronal zarında oksidatif strese neden olur. Ashwagandha meyvelerindeki Withanamide sınıfı bileşikler, beta-amiloid proteininin aktif motifine bağlanabilir ve beta-amiloidin, Alzheimer hastalığının nedeni olan beyinde nöronal hücre ölümüne yol açan biyokimyasal reaksiyonlara neden olmasını önleyebilir” diye de ekliyor
Ashwagandha stresi azaltmaya yardımcı olacak mı?
Dr. Leopold, insanların genellikle strese, yorgunluğa ve uykuya yardımcı olması için ashwagandha aldıklarını söyledi.
“Bu koşullar için ashwagandha’nın etkili olabileceğine dair bazı kanıtlar var. Birçok durum yüksek stres, yetersiz uyku ve yorgunluk nedeniyle daha da kötüleştiğinden, ashwagandha dolaylı olarak bu sorunların bazılarına yardımcı olabilir.”
Eylül 2019’da yayınlanan bir araştırma, ashwagandha kullanımının stres ve kaygı düzeylerinde azalmayla ilişkili olduğunu buldu.
Ve Aralık 2019’da yayınlanan araştırma, ashwagandha alan katılımcıların algılanan streste önemli bir azalma, daha düşük kortizol seviyeleri ve uyku kalitesinde iyileşme olduğunu buldu.
Beslenme uzmanı Monique Richard, ashwagandha’nın uyku, stres veya kaygı konusunda desteğe ihtiyacı olan biri için faydalı bir eklenti olabilmesine rağmen asla daha derin bir fiziksel, psikolojik veya fizyolojik sorunun yerini almaması veya uzun vadeli bir çözüm olmaması gerektiğini söylüyor.
Nutrition-In-Sight’ın sahibi ve Beslenme Diyetetik Akademisi’nin ulusal medya sözcüsü şöyle uyarıyor;
“Ruh sağlığımız ve diğer bireysel ihtiyaçlarımızın yanı sıra öncelikle vücudumuzun temel ihtiyaçlarını karşılamalıyız. Fonksiyonel gıdalar ve adaptojenler çok faydalı olabilir, ancak bunların uygun bir şekilde uygulanması, bireylerin ihtiyaç ve hedeflerinin şu anda tükettikleri, karşı karşıya oldukları veya hitap etmeyi umdukları şeylerle bir bütün olarak ele alınması gerekiyor.”
Ashwagandha libidoyu artırıyor mu?
Stresle mücadeleye yardımcı olmasının yanı sıra, TikTok ve Instagram gibi platformlardaki bazı fenomenler, ashwagandha almanın testosteronu, libidoyu artırdığını ve spor salonunda kas geliştirmek isteyenler için mutlaka sahip olunması gereken bir şey olduğunu iddia ediyor.
Onkoloji beslenmesinde uzman olan Brittany Craig, “Bu iddialar inanılmaz derecede yanıltıcı geliyor. Evet, ashwagandha, libidoyu ve gücü etkileyebilecek testosteron düzeylerini iyileştirebilir ve stres ve kaygıya yardımcı olduğu kanıtlanmıştır, ancak kanıtlanmış faydalar hafif ila orta dereceli bir etkiye sahiptir” dedi.
Jacksonville Üniversitesi’nde egzersiz bilimi profesörü, Wellness Discovery Labs’ın CEO’su ve kurucusu ashwagandha’nın bir yetişkinin bilişini ve ruh halini nasıl etkilediğini inceleyen bir çalışmanın baş yazarı Dr. Heather Hausenblas, ashwagandha’nın potansiyel olumlu etkilerini destekleyen araştırmalar olduğunu söyledi.
Ashwagandha takviyesinin sağlıklı erkek ve kadınlarda fiziksel performansı artırmaya yardımcı olduğunu tespit eden Mart 2021 tarihli bir çalışmaya atıfta bulundu. Nisan 2020’de yayınlanan araştırma ise kondisyonun bir ölçüsü olduğunu söylediği V02max seviyelerini iyileştirdi.
Sertifikalı bir sağlıklı yaşam koçu olan Dr. Amy Sapola ise ashwagandha’nın sperm hacmini ve hareketliliğini iyileştirebileceğini ve testosteronu yaklaşık %14 oranında artırabildiğini gösteren çalışmalar olduğunu söyledi fakat şöyle uyardı:
“Ancak cinsel sağlığı, dinçliği, yorgunluğu, estradiol veya kortizol düzeylerini artırdığını bulamadılar. Bunların seçilmiş popülasyonlarda sınırlı süreli – 12 haftanın altında – küçük çalışmalar olduğunu belirtmek önemlidir. Bu bulguları doğrulamak için daha büyük çalışmalara ihtiyaç var.”
Ashwagandha’nın herhangi bir sağlık riski var mı?
Araştırma bulguları ashwagandha takviyesinin iddia edilen faydalarından bazılarını destekler gibi görünse de, bu takviyenin herkese uygun olmadığını unutmamak önemlidir.
Craig, “Bağışıklık aktivitesini uyararak otoimmün hastalıkları şiddetlendirebilir” diye uyardı. “Aynı zamanda hipertiroidizmi şiddetlendirebilen tiroid hormonunu da uyarabilir ve hipotiroidizm için kullanılan ilaçları etkileyebilir. Ayrıca ashwagandha testosteron seviyelerini artırabileceğinden hormona duyarlı prostat kanseri olanlarda bundan kaçınılmalıdır. Son olarak, yüksek dozda ashwagandha hamilelik sırasında önerilmez.”
Ashwagandha almanın, bu takviyeyi tercih eden herkesi etkileyebilecek bazı potansiyel yan etkileri de vardır.
Richard, “Bildirilen bazı yan etkiler arasında ishal, mide bulantısı ve kusma gibi gastrointestinal rahatsızlıklar yer alıyor” dedi.
Dr. Soumyanath, “Herhangi bir takviye veya ilaçta olduğu gibi, doz ne kadar yüksekse ve maruz kalma süresi ne kadar uzun olursa, yan etkilerin görülme olasılığı da o kadar artar” diye ekledi.
“Özellikle yüksek dozlarda mide-bağırsak rahatsızlığı ve uyuşukluk meydana gelebilir. Ayrıca geri dönüşümlü karaciğer toksisitesine ilişkin rapor edilmiş birkaç vaka da bulunmaktadır. Ashwagandha’nın aynı anda alınan diğer ilaçlarla nasıl etkileşime girebileceğini henüz bilmediğimizden, bireyler ashwagandha veya herhangi bir besin takviyesi kullanıyorlarsa her zaman sağlık uzmanlarına bilgi vermelidir.”
Bazı alternatif stres giderme seçenekleri nelerdir?
Ashwagandha’yı denemeye karar verseniz de vermeseniz de, iyi haber şu ki, bir takviyeye ihtiyaç duymadan stresi ve kaygıyı hafifletmenin birçok alternatif yolu var. İlk yol diyetinizi değiştirmektir.
Dr. Hausenblas, “Yediklerimizin ruh halimizi ve psikolojik sağlığımızı nasıl etkilediğini gösteren yeni araştırmalar var. İnsanlar (mümkünse) organik bütün gıdaları yemeli; bol miktarda sebze ve meyve, […] sağlıklı yağlar, yemişler/tohumlar, sağlıklı otla beslenen etler yemeli ve aşırı işlenmiş gıdalardan uzak durmalıdır” diyor.
Dr. Sapola ise “Bağırsak mikrobiyomunu destekleyin. Lif açısından zengin ve sağlıklı toprakta yetişen çeşitli, renkli yiyecekler yiyin. Bağırsak-beyin bağlantısı, stres ve kaygı da dahil olmak üzere zihinsel sağlık için inanılmaz derecede önemlidir” tavsiyesinde bulunuyor.
Craig, “Balıkların yanı sıra keten tohumu, chia ve kenevir tohumlarında da bulunan omega-3 yağ asitlerini içeren diyetlerin anti-anksiyete özelliklerine sahip olduğu bulunmuştur” dedi.
