İnsan ömrü 20 yıl uzadı ama gençler arasında yeni bir kriz büyüyor
Yeni araştırmaya göre insanlar 1950’ye kıyasla ortalama 20 yıl daha uzun yaşıyor. Ancak gençlerde artan ölüm oranları, özellikle gelişmiş ülkelerde “yeni bir küresel sağlık krizi” olarak değerlendiriliyor.
The Lancet dergisinde yayımlanan ve Washington Üniversitesi Sağlık Ölçümleri ve Değerlendirme Enstitüsü (IHME) tarafından yürütülen küresel araştırmaya göre, dünya genelinde yaşam süresi 1950’den bu yana ortalama 20 yıl uzadı. 204 ülke ve bölgeyi kapsayan çalışma, tüm ülkelerde ölüm oranlarının düşüş gösterdiğini ortaya koydu.
İnsan ömrü her geçen yıl artıyor
2023 itibarıyla kadınların ortalama yaşam süresi 76,3, erkeklerin ise 71,5 yıl olarak hesaplandı. Bu oranlar, COVID-19 pandemisi öncesindeki seviyelere geri dönüldüğünü gösteriyor. Pandemi döneminde ölüm nedenlerinin başında yer alan koronavirüs, 2023’te 20’nci sıraya gerilerken, kalp hastalıkları ve felç yeniden dünyanın en yaygın ölüm nedenleri haline geldi.
Bulaşıcı hastalıklar azalıyor, kronik rahatsızlıklar artıyor
Araştırmaya göre, kızamık, tüberküloz ve ishal gibi bulaşıcı hastalıklardan ölümler keskin biçimde azaldı. Buna karşılık, diyabet, kronik böbrek yetmezliği ve Alzheimer gibi bulaşıcı olmayan hastalıkların oranı artıyor.
Günümüzde ölümlerin yaklaşık üçte ikisi bu tür kronik hastalıklardan kaynaklanıyor. IHME Direktörü Dr. Christopher Murray, “Dünyanın yaşlanan nüfusu ve değişen risk faktörleri, küresel sağlıkta yeni bir dönemi başlattı. Bu bulgular, hükümetlere ve sağlık liderlerine ciddi bir uyarı niteliğinde” dedi.
Yüksek tansiyon ve obezite en büyük riskler arasında
Çalışmaya göre dünya genelindeki hastalık yükünün yarısı önlenebilir risk faktörlerinden kaynaklanıyor. Bunların başında yüksek tansiyon, sigara, yüksek kolesterol, diyabet ve obezite geliyor.
2010-2023 yılları arasında yüksek vücut kitle indeksi (VKİ) kaynaklı hastalık yükü yüzde 11, yüksek kan şekeri kaynaklı yük ise yüzde 6 arttı.
Bunların yanı sıra hava kirliliği, kurşun maruziyeti ve düşük doğum ağırlığı da ciddi çevresel riskler arasında yer aldı.
Genç nüfusta endişe verici artış
Araştırmanın en çarpıcı bulgularından biri ise ergenler ve genç yetişkinler arasındaki ölüm oranlarının artması oldu.
Özellikle 20-39 yaş arası gençlerde ölüm oranı son on yılda belirgin şekilde yükseldi. Kuzey Amerika’da artışın temel nedenleri arasında intihar, aşırı dozda uyuşturucu kullanımı ve yüksek alkol tüketimi yer aldı.
Doğu Avrupa, Karayipler ve Sahra Altı Afrika’da ise bulaşıcı hastalıklar ve kazalar genç ölümlerindeki artışın başlıca sebepleri olarak kaydedildi.
Ruh sağlığı da kritik önemde
IHME verileri, anksiyete ve depresyonun küresel ölümler üzerindeki etkisinin hızla arttığını ortaya koydu. Uzmanlara göre fiziksel hastalıkların yanı sıra ruh sağlığı sorunları da toplumların yaşam kalitesini ve yaşam süresini doğrudan etkiliyor.
Kalp hastaları için umut: Zayıflama ilaçları ölüm riskini yarıya indirebilir
Türkiye açısından ne anlama geliyor?
Uzmanlar, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde de yaşam süresinin uzamasıyla birlikte yaşlı nüfusun sağlık yükünün artacağına dikkat çekiyor.
Sağlık ekonomistlerine göre, kronik hastalıkların artışıyla mücadele için önleyici sağlık politikaları, erken tanı programları ve sağlıklı yaşam alışkanlıklarını destekleyen yatırımların önemi her geçen gün artıyor.
