Kan şekerinin (glikoz) dengede tutulması, diyabet yönetiminin temel unsurlarından biri. Ancak seviyeler, özenli davranılsa bile gün içinde dalgalanabiliyor. Yüksek karbonhidrat alımı bu değişimlerin bilinen sebeplerinden olsa da, duygusal stres, bazı ilaçlar ve fiziksel aktivite gibi faktörler de kan şekerini yükseltebilir veya düşürebilir.
Yüksek kan şekeri (hiperglisemi) neden olur?
Vücudun yeterli insülin üretememesi ya da mevcut insülini etkili şekilde kullanamaması, kandaki glikozun enerjiye dönüştürülemeyip birikmesine yol açar. Yüksek karbonhidrat tüketimi, ilaçların düzenli alınmaması, yetersiz insülin dozu, hareketsizlik ve yüksek stres düzeyleri bu durumu tetikleyebilir. Bazı tansiyon ilaçları, steroidler, bağışıklık baskılayıcılar ve bazı psikiyatrik ilaçlar da kan şekerini yükseltebilir.
Yüksek kan şekeri belirtileri
- Sık idrara çıkma
- Bulanık görme
- Aşırı susama
- Sık enfeksiyon geçirme
- İstemsiz kilo kaybı
Kan şekeri 180 mg/dL’nin üzerine çıktığında bu belirtiler görülebilir. Uzun süre 300 mg/dL’nin üzerinde kalması ve beraberinde aşırı susama, mide bulantısı, baş dönmesi veya bilinç bulanıklığı olması, acil tıbbi müdahale gerektirir. Bu tablo, diyabetik ketoasidoz gibi hayati risk taşıyan durumların habercisi olabilir.
Düşük kan şekeri (hipoglisemi) neden olur?
Hipoglisemi, kandaki glikoz miktarının aşırı düşmesidir. Yetersiz beslenme, öğün atlama, fazla egzersiz, insülin veya kan şekeri düşürücü ilaçların yüksek dozda alınması bu duruma yol açabilir. Kan şekeri 70 mg/dL’nin altına düştüğünde belirtiler ortaya çıkmaya başlar.
Düşük kan şekeri belirtileri
- Terleme
- Titreme
- Huzursuzluk, anksiyete
- Sinirlilik
- Konsantrasyon güçlüğü, konuşma bozukluğu
- İleri seviyede beyne yeterli glikoz ulaşmaması, bilinç kaybı, nöbet veya komaya yol açabilir.
Kan şekeri dengesini korumak için öneriler
- İlaçları doktorun önerdiği şekilde ve düzenli kullanmak
- Karbonhidrat alımını kontrol altında tutmak
- Düzenli egzersiz yapmak (hekim onayı ile)
- Kan şekeri ölçümlerini aksatmamak
- Ani düşüşlerde hızlı etkili karbonhidrat tüketmek (meyve suyu, glikoz tableti vb.) ve ardından ana öğün ya da ara öğün ile seviyeyi korumak
Genel öneriler, öğünlerden önce kan şekerinin 80-130 mg/dL, öğünden iki saat sonra ise 180 mg/dL’nin altında tutulması yönünde. Ancak bu değerler kişiden kişiye değişebilir.
Kan şekerindeki ani yükseliş ve düşüşleri tanımak, doğru adımları zamanında atmak hem yaşam kalitesini korumak hem de ciddi komplikasyonlardan kaçınmak için büyük önem taşıyor. Düzenli takip, dengeli beslenme ve uygun yaşam tarzı alışkanlıkları, bu sürecin en güçlü destekçileri.
