Dünya genelinde her yıl yaklaşık 600 bin kişinin hayatını kaybetmesine neden olan sıtma hastalığına karşı mücadelede çığır açabilecek bir yöntem Harvard Üniversitesi’nden geldi. ABD’li araştırmacılar, sıtma parazitlerini sivrisineklerin vücudundan tamamen temizleyebilen iki ilaç keşfetti. Bu sayede sivrisinekler artık sıtma taşısa bile hastalığı insanlara bulaştıramayacak.
Sivrisineği öldürmek yerine tedavi etmek
Sıtmanın başlıca taşıyıcısı olan dişi sivrisinekler, hastalığı kan emme yoluyla insanlara bulaştırıyor. Bugüne kadar uygulanan yöntemler, genellikle sinekleri öldürmeye odaklanıyordu. Ancak Harvard Üniversitesi’nden Dr. Alexandra Probst’a göre, bu yöntem artık yeterli değil: “Paraziti doğrudan sivrisineğin içinde hedef almak, bugüne kadar ciddi şekilde değerlendirilmemişti. Şimdi bu yaklaşım çok daha etkili olabilir.”
İlaçlar sineklere bacağından geçiyor
Bilim insanları, sıtma parazitinin sivrisineklerdeki zayıf noktalarını genetik analizle belirledi. Binlerce potansiyel molekül arasından seçilen 22 aday ilaç, kan yoluyla bulaşan parazit taşıyan sivrisinekler üzerinde test edildi. İki ilaç, parazitlerin tamamını öldürmeyi başardı. Araştırmacılar bu ilaçları sineklerin temas ettiği sineklik benzeri yüzeylere uyguladı. Böylece sinek, ilaçla kaplı bir yüzeye konduğunda, bacakları yoluyla ilacı emip taşıdığı parazitlerden kurtulabiliyor.
İnsektisite alternatif: İlaçlı sineklikler
Sıtmayla mücadelede en etkili yöntemlerden biri olan sineklikler hem fiziksel koruma sağlıyor hem de içerdiği böcek ilaçlarıyla sinekleri öldürüyordu. Ancak birçok ülkede sivrisinekler bu ilaçlara karşı direnç geliştirdi. İlaçlı sinekliklerin bir diğer avantajı da burada devreye giriyor: Sinek ölmeden de sıtma bulaştırma özelliğini kaybedebiliyor. Üstelik ilaçların etkisi bir yıl boyunca sineklik yüzeyinde kalabiliyor.
Sahada denemeler yolda
Yeni yöntemin laboratuvar ortamında etkili olduğu kanıtlandı. Şimdi sırada saha denemeleri var. İlk testler önümüzdeki dönemde Etiyopya’da yapılacak. Ancak araştırmacılar, bu yöntemin yaygınlaşmasının en az altı yıl süreceğini belirtiyor. Nihai hedef ise, ilaç ve insektisit kombinasyonuyla güçlendirilmiş sinekliklerin tüm sıtma bölgelerinde kullanılabilir hale gelmesi.
